Hangimiz Yaşadığımız Anı Gerçekten Fark Ediyoruz?
Etrafımızdaki nesneleri, sesleri, kokuları hatta kendimizi bile fark etmeden yaşamın hengamesine kapılıp gidiyoruz. Halbuki şimdiki zamana istemli, kasıtlı ve yargısız bir şekilde dikkatimizi vermek mümkün. Bin yıllardır kullanılan bir Budist meditasyon yöntemi ve şimdilerde bir terapi olarak kullanılan Mindfulness (Bilinçli Farkındalık) stresi azaltmayı, farkındalığı artırmayı, duygusal zekayı geliştirmeyi, duygusal ve davranışsal tepkiselliği azaltmayı vaat ediyor.
Hayatımızı oto pilotta yaşıyoruz. Her gün rutin olarak yaptığımız işlerimizi bile farkına varmadan yapıyoruz. Diş fırçalamak ya da otomobil kullanmak gibi… Düşünmeden yaptığımız bir çok şey var. Oysa lezzetli bir yemek yediğimizde bunun farkına varmadan o yemeği yemek kadar üzücü bir şey olamaz. Sadece yaptıklarımızı fark etmemekle kalmıyoruz. Tahammülümüz yok, ani duygusal tepkiler veriyoruz. Stres doluyuz. Geçmişle geleceğin arasında gidip gelerek bugünü yaşıyoruz. Şimdiyi yaşarken geçmişteki yaşadıklarımızın etkisiyle davranıyor ya da gelecekle ilgili kaygılanıyoruz. Yani aslında bugünü, şimdiyi, şu anı yaşayamıyoruz; yaşadığımızı zannediyoruz. Böyle olunca da stres, anksiyete, stres kaynaklı ağrılar, doğru karar verememe, hayatını yönetememe gibi uzayıp giden sorunlar silsilesi ile uğraşıyoruz. Hatta bazen uğraşmayıp nedenini anlamayıp es geçiyoruz. “Modern hayat, n’apalım?” cümleleri arkasına sığınıyoruz.
Dijital çağda bir çok şeyi o kadar hızla yapmak zorunda kalıyoruz ki, akşam yatağa yattığımızda çok yorgun ama sanki hiçbir şey yapmamışız gibi hissediyoruz. Çünkü önemli bir toplantıdayken bir sonraki önemli toplantıyı düşünüyoruz, akşam yemeği yerken bir yandan e-postalarımızı cevaplamaya çalışıyoruz, arkadaşlarımızla sohbet ederken göz ucuyla da sosyal medyaya bakıyoruz. Bir şeyi yaparken sadece geçmişin ve geleceğin etkisinden sıyrılamamak bir yana etraftaki uyaranlardan bile sıyrılamıyoruz. Ne yapıyorsak sadece o şeyi yapamıyoruz. Oysa biraz durup nefes almaya ve yaşadığımız hayatı sindirmeye ihtiyacımız yok mu? Bu karmaşadayken doğru karar vermek, doğru duygusal tepkileri vermek de zorlaşıyor.
Tüm saydıklarımızı yaşadığımızda hemfikirsek o zaman hemen çözüm aşamasına geçebiliriz.
Berrak Bir Şimdi Yaratın
Mindfulness yöntemi ile ana odaklanmak,şu anda ne yapıyorsanız sadece onunla ilgilenmek, fark etmek ve bunu yargısız şekilde kabul edebilmek mümkün.
Lezzetli bir yemek yiyorsunuz diyelim, fakat yemeğin kalorili olması, akşam geç saatte yemeniz, kilo aldırır mı endişeleriniz aklınızdan gitmiyor. Geçmişte yaşadıklarınızla ya da gelecek endişeleriyle yemek yemenizi yargılıyorsunuz. Ya da yeni bir ortama girdiniz, insanlarla tanışırken “nasıl görünüyorum, keşke diğer elbiseyi giyseydim, saçımı farklı tarasaydım” düşüncelerinden sıyrılamayıp yeni insanlarla tanışma keyfine varamıyorsunuz.
Oysa şu an tek gerçek! Çünkü bir deneyim yaşıyorsunuz, yeni insanlarla tanışırken onlarla tokalaşıyor onlara dokunuyorsunuz, iletişim kuruyorsunuz. Yemek yerken tat alıyorsunuz, yemeğin kokusunu duyuyorsunuz. Sorun da burada başlıyor; bu deneyimi fark edemiyoruz. Yaptığımız şey genelde deneyim hakkında düşünmek ve çoğu zaman onu yargılamak oluyor. İşte Mindfulness sizi bu tuzaktan kurtarıyor.
Prof. Dr. John Kabat-Zinn bunu “bilinçli yaşam sanatı” olarak tanımlıyor. Kabat-Zinn 1970’li yıllardaki çalışmalarıyla Mindfulness kavramının psikoloji literatürüne girmesini sağlamış. Aslında kendisi farkındalık konusunun Batı’da tanınmasını sağlayan Budist terapist Tnich Nhat Hanh ve Zen Ustası Seung Sahn’ın öğreniciyken Mindfulness ile tanışıyor ve Mindfulness temelli stres azaltma terapisini geliştirip uygulamaya başlıyor. Aslında bin yıllardır Doğu kültüründe kullanılan bir yöntem günümüze bu şekilde taşınıyor.
İş Yaşamından Tıbba Kadar Geniş Bir Kullanımı Var
Zihinsel ve bedensel olarak çok faydalı olduğu kanıtlanmış ve uygulamaları bilimsel açıdan desteklenmiş olan Mindfulness yöntemi günümüzde iş yaşamında, günlük yaşamdaki stresi azaltmada, çocukların gelişiminde, ebeveyn eğitimlerinde, tıpta hastalıklarla mücadelede kullanılıyor. Mindfuleating (bilinçli yemek yeme) olarak yeme bozukluklarında kullanılırken bazı okullar “mindful okul” olma yolunda çalışmalar yapıyor.
Faydaları Neler?
Bilinçli farkındalığın faydasını hayata buğulu değil pırıl pırıl bir camın ardından bakmak şeklinde tanımlayabiliriz. Böylece stresiniz azalacak, fiziksel gerginliğinizden kurtulacaksınız, tükenmişliğin içinde sıkışıp kalmayacak, depresyon halinden sıyrılabileceksiniz. Bunu yapabilmenin de bazı egzersizleri var. İlk aşamada yapabileceğiniz belli egzersizlerle işe başlayabilir bu egzersizleri tekrar ederek farkındalığa ulaşabilirsiniz.
- Dikkatinizin dağılmayacağı, sakin bir yer seçin ve nasıl rahat ediyorsanız o şekilde oturun. Ellerinizi dizlerinizin üzerine yerleştirin. Sırtınız mümkün mertebe dik, omuzlarınızda serbest kalacak şekilde oturmanız en ideal pozisyondur. Gözlerinizi kapayın.
- Burnunuzdan nefes alıp vermeye başlayın ve yavaşça nefesinize odaklanın.
- Nefesinizi alıp verirken zihninizde düşüncelerin belirdiğini fark edebilirsiniz. Onları nazikçe itin ve nefesine odaklanın. Zihninizin sürekli farklı yerlere, düşüncelere kaydığında bu halinizi gözlemleyin ve yargılamadan tekrar nefesinize odaklanın.
- Tüm dikkatinizi nefesine verin ve nefes alıp verdikçe bedeninizin etkilenen yerlerine odaklanın. İnip kalkan göğüs kafesiniz veya hemen altında diyaframınız, nefes alırken burnunuza dolan hava… Bir süre odağınızı bu bölgelerde dolaştırın.
- Nefes alıp verirken neyi ve nasıl hissettiğinizin farkına varın. Nefes alırken burnunuzdan geçip akciğerlerinizin ve karnınızın dolduğuna, verirken de burnunuzdan çıkan havaya odaklanın. Bedeninizde olup biten bu döngüyü yargılamadan, müdahale etmeden yalnızca gözlemlemeye çalışın.
- Bir süre yavaş ve düzenli bir şekilde nefes alıp verin. Nefes alış ritminize müdahale etmeyin. Yine zihninize gelen düşünceler varsa kendinizi yargılamadan onları fark edin. Odağınızı nazikçe tekrar nefesinize doğru çevirin ve bir süre devam edin.Kendinizi hazır hissettiğinizde, gözlerinizi yavaşça açın ve etrafınızda olanları fark edin. Deneyiminizi tamamladıktan sonra yaşadıklarınızı düşünerek deneyim öncesine kıyasla nasıl hissettiğinize odaklanın.